Biografia
Maria Skłodowska-Curie (1867-1934)
urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie. Fizyk i chemik, narodowości polskiej. Obywatelka polska i francuska, większość życia spędziła we Francji, tam też rozwinęła swoją karierę naukową. Profesor Sorbony, autorka pionierskich prac z chemii jądrowej.
Do jej największych dokonań należą:
- opracowanie teorii promieniotwórczości,
- opracowanie technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych
- oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków — radu i polonu.
Pod jej osobistym kierunkiem prowadzono też pierwsze w świecie badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości.
Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla
za osiągnięcia naukowe. Po raz pierwszy w 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Henriego Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości. Po raz drugi w 1911 z chemii za wydzielenie czystego radu. Do dziś pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych (fizyki i chemii).
Prekursor nowej gałęzi chemii — radiochemii.
W 1894 r. poznała swojego przyszłego męża,
Francuza Pierre’a Curie, który był w tym czasie doktorantem w laboratorium Becquerela. Pobrali się w 1895 roku.
Dzięki jej wysiłkom i bezpośredniej pomocy rozwinęły się badania nad promieniotwórczością w Warszawskiej Pracowni Radiologicznej, a w 1932 r. ze składek całego społeczeństwa powstał Instytut Radowy w Warszawie. Maria Skłodowska ofiarowała wówczas 1 gram radu dla potrzeb leczniczych, a pieniądze na cenny dar o wartości około 80.000$ zebrała wśród kobiet z amerykańskiej Polonii. Instytut do II wojny światowej prowadził zarówno działalność leczniczą jak i naukową.
W 1914 roku po wybuchu I wojny światowej zorganizowała wojskowe lecznictwo radiologiczne.
Była współzałożycielką Instytutu Radowego w Paryżu, zwanym „Instytut Curie”. Niestety ciągły kontakt z promieniowaniem i brak należytego zabezpieczenia, sprawił, iż uczona zachorowała na nieuleczalną chorobę. Zmarła 4 lipca 1934 roku w Passy.
14 rzeczy, których prawdopodobnie nie wiecie o Marii Skłodowskiej-Curie
Takiej Marii Skłodowskiej-Curie raczej nie znacie: rowerzystki, przyjaciółki Einsteina, turystki górskiej, skandalistki i wielbicielki psów. Nawet przyczyna jej śmierci jest w publicznej świadomości inna niż to, co rzeczywiście miało miejsce.
1. Ukochanym psem rodziny Skłodowskich był wyżeł Lancet.
Kilkunastoletnia Maria sportretowała go w ten sposób:
2. Zanim Maria wyjechała do Paryża, trafiła tam jej starsza siostra Bronisława.
Siostry miały umowę, wedle której Maria najpierw utrzymywała uczącą się na paryskiej Sorbonie siostrę. Potem zamieniły się i to Bronisława finansowała paryskie studia Marii na Sorbonie. W Polsce kobiety nie miały wstępu na wyższe uczelnie.
Aby zarobić na utrzymanie siostry, Maria zatrudniła się jako guwernantka u ziemiańskiej rodziny Żorawskich w Szczukach pod Przasnyszem, gdzie uczyła dwie ich córki.
3. Traf chciał, że w Szczukach Maria Skłodowska zakochała się ze wzajemnością w synu Żorawskich, Kazimierzu, studencie matematyki.
Planowali nawet ślub i gdyby nie ostry sprzeciw rodziców narzeczonego (którzy szukali dla Kazimierza bogatej partii), losy Marii potoczyłyby się zupełnie inaczej.
4. Wraz Piotrem Curie, świeżo poślubionym genialnym fizykiem poznanym na Sorbonie, Maria w 1895 roku wybrała się w podróż poślubną na rowerach.
Przemierzyli w ten sposób okolice Île-de-France. Już sama podróż rowerowa łamała konwenanse epoki, a w dodatku Maria skróciła swoją długą suknię i jeździła bez kapelusza. To zakrawało na skandal obyczajowy.
5. W 1899 roku Maria wraz z Piotrem wspięli się na najwyższy szczyt polskich Tatr – Rysy (2499 m n.p.m.).
Był to nie lada wyczyn w czasach, kiedy tatrzańskie szlaki jeszcze nie istniały, a kobiety musiały nosić długie suknie i kapelusze.
6. Na zdjęciu poniżej widać TROJE noblistów:
Piotra Curie i Marię Skłodowską-Curie z ich starszą córką Irène Joliot-Curie:
Irène otrzymała nagrodę Nobla w 1935 roku z mężem Fryderykiem Joliot za odkrycie zjawiska sztucznej promieniotwórczości.
Noblistą był również Henri Labouisse, mąż drugiej córki państwa Curie, Eve – otrzymał pokojową nagrodę Nobla jako przewodniczący UNICEF. Eve miała zwyczaj żartować, że przynosi wstyd rodzinie, bo jako jedyna nie dostała Nobla. Przeżyła natomiast wszystkich członków swojej rodziny – zmarła w 2007 roku, mając prawie 104 lata.
7. Maria przyjaźniła się z Albertem Einsteinem.
W 1913 roku, już po śmierci męża, wybrała się z Einsteinem na wędrówki po Alpach. W latach 20. szwajcarski fizyk zaprosił Marię na wspólne żeglowanie po Jeziorze Genewskim. Wówczas, nad brzegiem, zrobiono im to zdjęcie:
8. Albert Einstein był jedną z nielicznych osób, które w 1911 roku stanęły w obronie Marii na wieść o jej romansie
z żonatym francuskim fizykiem Paulem Langevinem, ojcem czwórki dzieci. Miało to miejsce kilka lat po śmierci Piotra Curie.
Towarzyszył temu skandal obyczajowy: dziennikarze osaczali noblistkę w miejscach publicznych, tłum skandował pod jej domem: „Precz z cudzoziemką!”. Żona Langevina groziła Marii śmiercią, a Komitet Noblowski starał się zniechęcić uczoną do przyjazdu do Sztokholmu, gdzie miała odebrać przyznaną jej niedawno drugą nagrodę Nobla.
Einstein napisał wówczas do Marii:
Tak rozgniewał mnie sposób, w jaki motłoch waży się Panią atakować, że bezwzględnie musiałem dać upust swemu oburzeniu. (…) To wspaniale, że wśród nas znajdują się ludzie tacy jak Pani, jak Langevin, prawdziwe istoty ludzkie, w których towarzystwie można odczuwać radość. Jeśli motłoch nadal będzie Panią atakować, proszę po prostu przestać czytać te bzdury.
(Countway Library, Uniwersytet Harvarda)
9. Podczas skandalu w związku z romansem Marii doszło do kilku pojedynków o jej cześć.
Bronił jej redaktor gazety “Gil Blas”, który zmierzył się na szpady z dziennikarzem z “L’Action Francaise”. Z kolei Gustave Tery, naczelny “L’Oeuvre” rozpisujący się o upadku moralnym „cudzoziemki” i „złodziejki mężów”, wyzwał na pojedynek na szpady innego redaktora “Gil Blas”.
Wreszcie sam Paul Langevin wyzwał Tery’ego na pojedynek na pistolety. Szczęśliwie zajście skończyło się tym, że żaden z nich nie oddał strzału.
10. W 1912 roku przybyła do Paryża delegacja Towarzystwa Naukowego Warszawskiego na czele z Henrykiem Sienkiewiczem,
wówczas już noblistą w dziedzinie literatury. Jej uczestnicy prosili Marię, by wróciła do Polski. Nie zdecydowała się na to ze względu na stan zdrowia i zaangażowanie w budowę Instytutu Radowego w Paryżu. Decyzję odłożyła na później, ale na przeszkodzie tym planom stanął wybuch pierwszej wojny światowej.
11. W 1916 roku Maria zrobiła prawo jazdy jako jedna z pierwszych kobiet w historii.
Zrobiła to po to, by móc prowadzić samochód firmy Peugeot przewożący aparat rentgenowski. Uczona wraz z córką Irène jeździła na pola bitew pierwszej wojny i wykonywała prześwietlenia RTG rannym żołnierzom. Maria ogołociła paryskie pracownie z aparatów RTG i zainstalowała je na furgonetkach nazywanych „małymi Curie”.
12. Wśród przyjaciół Marii było pięciu prezydentów:
Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki, Warren Harding i Herbert Hoover (prezydenci USA) oraz prezydent Czechosłowacji Tomáš Garrigue Masaryk.
13. Maria Skłodowska-Curie zmarła w 1934 roku na złośliwą anemię o przebiegu piorunującym, poprzedzoną chorobą popromienną.
Do niedawna biografowie wielkiej uczonej byli zdania, że zabiło ją promieniowanie jonizujące, na które była narażona przez kilkadziesiąt lat. Obecnie naukowcy skłaniają się ku opinii, że główną przyczyną jej choroby nie były badania nad uranem, radem i polonem, które uczona prowadziła wraz z mężem, tylko tysiące prześwietleń rentgenowskich, jakie wykonała podczas wojny. Jedno prześwietlenie trwało około godziny, a dawka promieniowania przyjęta przez Marię była ogromna.
14. Wszystkie rzeczy osobiste Marii są skażone izotopem radu (226), którego okres połowicznego rozpadu wynosi ok. 1600 lat.
Notatki uczonej przechowywane są w ołowianych naczyniach. Jej ciało zostało pochowane w ołowianej trumnie. Maria Skłodowska-Curie spoczywa w Panteonie – przyznano jej ten zaszczyt za zasługi dla nauki.
Trzeba mieć wytrwałość i wiarę w siebie. Trzeba wierzyć, że człowiek jest do czegoś zdolny i osiągnąć to za wszelką cenę.
Maria Skłodowska-Curie 1867-1934